🟡 Yunt Konuşmaları #2: Güncel Önkal

Eski çağlardan beri uygarlığın temsil alanı olan şehir, fiziksel ve toplumsal çevrenin sürekli değişimiyle sınırları belirsizleşen bir olgu olarak karşımıza çıkıyor. İnşaat ve altyapı faaliyetleri, nüfus hareketliliği, çevresel sürdürülebilirlik kaygısı, ekonomik gelişmeler ve teknolojik ilerlemeler gibi dinamikler, şehir üzerine düşünmeyi gerekli kılıyor. Şehrin farklı dinamiklerin şekillendirdiği karmaşık yapısı, şehri yeniden tanımlama ihtiyacını beraberinde getiriyor. Bu tanımı yapmak, şehrin geçmişten bugüne gelişimini değerlendirirken hem süreklilik ve değişimleri anlama hem de şehrin geleceğine projeksiyon tutma potansiyelini içinde barındırıyor.

YUNT tarafından "Şehir Nerede?" sergisi kapsamında hazırlanan Şehrin Sınırlarını Yeniden Düşünmek" başlıklı konuşma programı Prof. Dr. Eva Şarlak moderatörlüğünde gerçekleştirilecek oturumlarda şehir üzerine düşünme pratiklerini yaygınlaştırmak hedefleniyor.

Konuşma programı kapsamında konuşmacılar şehrin sınırılarını farklı yönlerden ele alacak. Her oturum ayrı bir alt başlık altında gerçekleşecek ve katılımcılarla oturum öncesi okuma önerisi paylaşılacak.

—

Toplumsal değişimler ve ekonomik gelişmeler ekseninde salt bir yerleşim biçimi değil aynı zamanda neoliberal kültürün etkileşim alanı olarak karşımıza çıkan metropol kent düzlemi ayrışma ve farklılaşma ile niceliksel olduğu kadar niteliksel biçimiyle büyümekte, bireyselleşmenin farklı tezahürlerine kentsel mekanlarda ev sahipliği yapmaktadır. Sosyolojik olarak kentleşme olumlu bir anlamda literatürde kendisine yer bulurken, felsefi eleştirel düzlemde ise kentsel mekanların analizi insan-doğa, insan-insan ilişkisinde çelişkilerin mekanıdır. Felsefi eleştiriyi sosyolojik belirlemelerin üzerine koyduğumuzda olan ile olması gereken arasındaki ayrımı daha net biçimde derin yoksulluğa karşılık gelen “yoksunluk”, ekonomik “eşitsizlik”, yapısal “tahakküm”, kültürel “özgürlük yitimi” ve “risk” ile “çağdaş kriz”ler kavramlarında görmekteyiz.

Kentsel dönüşüm salt mekansal/fiziksel bir dönüşüm olmaktan çok; kökten kültürel bir değişimi imlemekte ve antroposen eleştiride kendisine yer bulduğu gibi ayrışmanın derinleştiği, farklılaşmanın çelişkilere dönüştüğü, sınırların silikleştiği, kent çeperlerinin kentsel hafızayı, doğal alanları yuttuğu dev organizmalar olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu konuşmanın izleğini oluşturacak “ayrışma” ve “farklılaşma” kavramları kentin görünen ve görünmeyen “sınırlar”ını özellikle 1990lar sonrasında mekansal tezahürleri bakımından ele alacaktır. Üretilen kentsel mekanların yeni kuşak küresel-ileri kapitalist toplumda yol açtığı değişimi okumak aynı zamanda toplumsal değişimi de okumak anlamına gelmektedir.

ÖZGEÇMİŞ

Güncel Önkal, Maltepe Üniversitesi Felsefe Bölümü Başkanı ve İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırma ve Uygulama Merkezi (MÜTAM) Müdürüdür. Maltepe Üniversitesinde tam zamanlı Profesör, Işık Üniversitesi Sanat Kuramı, Rumeli Üniversitesi Psikoloji lisansüstü programlarında ise yarı zamanlı olarak ders verme faaliyetini sürdürmektedir.

Yüksek lisansını İstanbul Üniversitesi’nde “Thoreau’nun Doğal Yaşam ve Başkaldırı Felsefesi” başlıklı tez çalışmasıyla tamamladı. Doktora derecesini ise doğal teolojinin Darvinci eleştirisi üzerine hazırladığı teziyle Orta Doğu Teknik Üniversitesi’nden almıştır. Slovakya Bilimler Akademisi destekli “Antroposen Çağında Ortak Eylem İçin Çevre Etiğini Yeniden Düşünmek” başlıklı araştırma projesi kapsamında Bratislava Felsefe Enstitüsü Çevre Felsefesi Bölümünde çalışmalarını sürdürmüştür.

21. yüzyıl felsefesi, çevre etiği ile sanat sosyolojisi, estetik ve kültür felsefesi, kent kültürü üzerine odaklanan Önkal, yakında yayımlanacak olan Ekoparadigma: Dünden Bugüne Eleştirel Çevrecilik, Yeşil Politika ve Post-Denge Teorisi başlıklı kitabın da yazarıdır.

Ayrıntılı özgeçmiş: https://www.maltepe.edu.tr/Content/Media/AcademicStaff/25092023095433259-guncelonkalCV2023.pdf

Okuma/Kaynak Önerileri

*Konuşmacının alandaki yayınlarından seçmeler:

• Önkal G., Yazar E. (2021) “Kent Deneyimi Kavramı Açısından Mekansal Ayrışma ve Farklılaşma”. Mekanı Düşünmek, Felsefe, Politika, Mimarlık, Sinema.(eds.D. Yıldırım, E. Haspolat, vd). Ankara:Nika Yayınevi. ISBN:9786257653022.ss.123-145.
•  Önkal G. (2020) Neoliberal Politikaların Odağındaki Kent Hayatı ve Pandemi. Euronews Türkiye.
• Yazar, E. & Önkal, G. (2019) "Farklılaşma ve Ayrışmanın Sosyolojisi: Tarihselliği Açısından “Kent Deneyimi” . Ufuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi , 8 (16) , 61-77 . https://dergipark.org.tr/tr/pub/ufuksbedergi/issue/58933/849533
•  Önkal, G. (2019) “City as a Contemporary Philosophical Problem”, Philosophical Problems in the Contemporary World (edts: D. A. Çil, N. P. Boyacı), Peter Lang: Berlin, 169-186. ISBN:9783631781296.
• Önkal G. (2017) “Kent Katmanları: Ayrılıklar, Aykırılıklar”, İzmir Felsefe Günleri, Dokuz Eylül Üniversitesi Yayınları. ISBN: 9789754414851. ss.257-264.
• (Kitabı indirmek için: https://felsefe.deu.edu.tr/wp-content/uploads/2018/05/I__ZMI__R-FELSEFE-GU__NLERI__-2012-16-BI__LDI__RI__-KI__TABI.pdf)
• (Youtube konuşma kaydı: https://youtu.be/C8NFxZ-WSKU?si=qyiQ7IeswDs4EvAM)
• Önkal, G. (2017) “Dönüşen Kentlilik, Butik Kimlikler ve Kültürel Bellek Yitimi” Bir Varmış Bir Yokmuş: Toplumsal Bellek, Mekan ve Kimlik Üzerine Araştırmalar, Der. T. Erman, S. Özaloğlu, Koç Üniversitesi Yayınları, ISBN:9786056708206
•  Önkal, G. (2016) “Kentlilik ve Kentsizlik”, Kent Fragmanları: Toplumsal Analizler Ekseninde,(edts Ö. Sarı, A. Esgin) Ankara: Phoenix Yay. ISBN:9786059801348.
•  Önkal G, Sümer O. (2014). “Kentsel Dönüşümü, Dönüşen Yurttaşlık ve Kent Hakkı”. Siyaset Bilimi Araştırmaları Teori ve Teori Uygulamaları, Editör: H.A. Demirci, İ. Parlak, N. Değirmenci, Seçkin, Basım sayısı:1, Sayfa Sayısı 394, ISBN:978-975-02-2706-6
• Önkal G. (2012). “Dönüşen Kentlerde Değişen Kimlikler Toplumsal Bellek ve Özgürlük Yitimi”. Mimar-İst, 101-107. ISSN: 1302821943.

Tartışma literatüründen temel esin kaynakları:

• Harvey, D. (2017). Kent Deneyimi. (E. Soğancılar, Çev.) İstanbul: Sel Yayıncılık.
• Lefebvre, H. (2014). Mekanın Üretimi. İstanbul: Sel Yayıncılık.
• Mumford, L. (2007). Tarih Boyunca Kent Kökenleri, Geçirdiği Dönüşümler ve  Geleceği. (G. Koca, T. Tosun, Çev.) İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Simmel, G. (2009). Bireysellik ve Kültür. (T. Birkan, Çev.) İstanbul: Metis Yayınları.
• Stavrides, S. (2021). Kentsel Heterotopya: Özgürleşme Mekanı Olarak Eşikler Kentine  Doğru. (Çev. A. Karatay). İstanbul: Sel.
• Urry, J. (1999). Mekanları Tüketmek. (R. Öğdül, Çev.) İstanbul: Ayrıntı Yayınları.